قرارداد توزیع غیرانحصاری(انتخابی)

همانطور که می‌دانید امروزه با گسترش روز افزون شرکت‌ها و حاکم شدن فضای رقابتی میان آنها، داشتن یک استراتژی بازاریابی موفق به رونق هرچه بیشتر شرکت ها کمک کرده و مانع از حذف شرکت از بازار می شود. یک شرکت با پیاده سازی بازاریابی مناسب، از سایر رقبای خود پیشی گرفته و محصولات خود را به نحو بهتری به مشتریان خود عرضه می نماید.
اما بازاریابی چیست و چگونه باید اعمال شود تا در نهایت به موفقیت شرکت منجر شود؟
جهت پاسخ به این سوال باید گفت، بازاریابی عبارت است از : فرایندی که در آن شرکت با ایجاد کردن ارزش برای مشتری و برقرار کردن رابطه مستحکم با او به طور متقابل از مشتری ارزش دریافت می‌کند؛ قراردادهای توزیع مثل توزیع غیر انحصاری، نمایندگی تجاری و فرانشیز از جمله قراردادهای بازاریابی هستند که هدف آنها ارائه محصولات عرضه کننده به بازار است.
بهتر است قبل از انعقاد قرارداد توزیع، نسبت به انواع قراردادهای توزیع آگاه باشید تا بر حسب نوع بیزینس و کسب و کار خود، بهترین آن را انتخاب نمایید.
قراردادهای توزیع انحصاری و غیرانحصاری دو رویکرد مختلف در ارتباط با فروش محصولات یا خدمات هستند.
به موجب قرارداد توزیع اعم از توزیع غیرانحصاری و انحصاری، عرضه کننده متعهد می‌شود بر اساس رابطه قراردادی مداوم، محصولات مورد توافق را عرضه و در مقابل، توزیع کننده تعهد می‌کند این محصولات را خریداری و با نام و علامت تجاری عرضه کننده اما به حساب خود، در بازار توزیع کند.
در حقیقت قرارداد توزیع که اعم است از توزیع انحصاری و توزیع غیر انحصاری، قرارداد کامل فروش است که براساس آن توزیع کننده مالک محصولات می‌شود و در اغلب موارد بر آنها تصرف دارد.
از جمله مزیت‌هایی که این قرارداد برای عرضه کننده دارد و او را مجاب می‌نماید که قرارداد توزیع اعم از توزیع غیرانحصاری و انحصاری را انتخاب کند عبارت است از:
1-کمک به توانمندسازی عرضه کننده برای رقابت با محصولات رقیب.
2-توزیع کننده با مشاوره‌ها و کمک‌های خود به عرضه کننده مقدار زیادی از هزینه‌ها را کاهش می‌دهد که همین موجب صرفه اقتصادی است.
3- توزیع کننده با اطلاعات مداومی که به عرضه کننده می‌دهد به او کمک می‌کند تا با شناخت سلایق مشتریان و درک نیاز آنها محصولات مناسبی عرضه کند که همین منجر به حفظ و جذب مشتریان می‌شود.

دو نوع پرکاربرد از قراردادهای توزیع، توزیع انحصاری و توزیع غیرانحصاری(انتخابی) است.
تمرکز اصلی در قرارداد توزیع انحصاری، توافق انحصاری عرضه کننده و توزیع کننده است؛ به این معنا که
عرضه کننده متعهد می‌شود که محصولات خود را فقط برای یک توزیع کننده در قلمرو مشخص و برای مدت زمان خاص تامین کند.
و در نتیجه دیگر توزیع کنندگان بالقوه این محصولات را عملاً از ارائه و توزیع در آن منطقه محروم می‌نماید.
توزیع غیرانحصاری (انتخابی) می‌تواند به عنوان قراردادی تعریف شود که در آن عرضه کننده فقط از توزیع کنندگان خاصی برای فروش کالاهای خود استفاده می‌کند و فقط آن دسته از توزیع کنندگان را تجهیز می‌کند که ملاک‌ها و استانداردهای لازم را داشته باشند. توزیع غیرانحصاری سیستم مناسبی جهت حفظ شهرت برند، نام تجاری و ذهنیت عمومی مردم در خصوص محصولات تولید کننده است.
اولویت اصلی عرضه کننده در توزیع غیرانحصاری، تمرکز بر حفظ ارزش برند و استانداردهای مشخص در مرحله توزیع است به طوری که مشتری یک تجربه با کیفیت از خرید محصول را داشته باشد.
در خصوص کالاهای لوکس و مارک‌دار، محصولات پیچیده فنی و تخصصی که نیاز به توصیه کارشناسی و خدمات رسانی پیش و پس از فروش دارند و… عرضه کننده این گونه محصولات باید تلاش کند تا افرادی را برای توزیع و فروش انتخاب کند که بتوانند از عهده فروش صحیح و خدمات رسانی به موقع بر بیایند؛ قرارداد توزیع غیرانحصاری تا حد زیادی این امکان را برای عرضه کننده فراهم می‌کند.
دقت داشته باشید که قرارداد توزیع غیرانحصاری برای هر محصولی مناسب نیست؛ لازم است عرضه کنندگان در خصوص تناسب محصولات مورد نظر با سیستم توزیع غیرانحصاری نهایت دقت را به عمل بیاورند. چراکه عدم رعایت تناسب، منجر به عدم کارایی توزیعی خواهد شد و بیم آن می‌رود که چنین توافقی با قواعد حقوق رقابت ناسازگار باشد و در زمره توافقات ضد رقابتی قرارگیرد.

نحوه تنظیم قرارداد توزیع غیرانحصاری

۱- عنوان قرارداد توزیع غیرانحصاری

رکن اصلی هر قرارداد که شاکله آن را تعیین می‌کند، موضوع آن است.موضوع، مقدمه ایست بر آنچه که لازم است در متن قرارداد ذکر شود و به همین جهت باید جامع و مانع باشد و مشخص کند که این قرارداد برای چه کاری تنظیم شده و طرفین چه انتظاراتی از یکدیگر دارند. بهتر است تمامی مورادی که مد نظر طرفین است، مورد تصریح قرار گیرد.
با توجه به موضوع و حیطه فعالیت عرضه کننده، عنوان قرارداد توزیع انحصاری مشخص می‌شود؛ بعد از آن طرفین قرارداد معرفی می‌شوند.

۲-منطقه و کالا
یکی از مهم‌ترین ارکان قراردادهای توزیع همچون توزیع غیرانحصاری، همین بخش است. در این بخش مسئولیت و محدوده اختیاراتی که از طرف عرضه کننده به توزیع کننده محول می‌شود، در محدوده جغرافیایی مشخص، به توزیع کننده واگذار می‌شود. توزیع کننده ملزم است ضوابط و محدودیت‌های ایجاد شده به موجب قرارداد توزیع غیرانحصاری را رعایت و فعالیت خود را با عرضه کننده هماهنگ کند. برای مثال اگر وی قصد دارد کالاهای دیگری را نیز به مجموعه توزیعی خود اضافه کند، لازم است این درخواست را به عرضه کننده برساند و با توافق وی، کالای جدید اضافه می‌شود.

3-تعهدات طرفین
در این بخش از قرارداد توزیع غیرانحصاری وظایف و تعهداتی که بر عهده طرفین هست، مشخص می‌شود.
برای نمونه به چند مورد از این تعهدات اشاره می‌کنیم:
الف. توزیع کننده در قرارداد توزیع غیرانحصاری تعهد می‌کند که بهترین سعی خود را جهت توسعه فروش کالاها در منطقه، با رعایت سیاست عرضه کننده، به کار گرفته و با جدیت یک تاجر، مسئولیت منافع عرضه کننده را به عهده گیرد و از آن حمایت کند.
ب. به موجب قرارداد توزیع غیرانحصاری توزیع کننده مجاز نیست که به نام و وکالت از عرضه کننده، اقدامی انجام دهد؛ مگر در مواردی که صریحاً این اختیار به او تفویض شده باشد.
ج. درمواردی که توزیع کننده قرارداد توزیع غیرانحصاری تمایل به خرید کالا و فروش مجدد آن نداشته باشد، می‌تواند مورد را به عرضه کننده اطلاع دهد تا مستقیماً خرید و فروش واقع شود. در این حالت توزیع کننده قرارداد توزیع غیرانحصاری به عنوان واسطه عمل می‌کند و مستحق کارمزد نمایندگی است.
د. عرضه کننده باید کلیه اطلاعاتی را که علی الاصول توزیع کننده لازم است در اختیار داشته باشد تا بتواند تعهدات خود را به نحو مطلوب اجرا کند، در اختیار او قرار دهد؛ به خصوص اطلاعاتی که مربوط به کاهش ظرفیت تحویل کالا است.

4-تعهد عدم رقابت
یکی از نکات حائز اهمیت در قراردادهای توزیع مثل توزیع غیرانحصاری، تعهد عدم رقابت است. توزیع کننده مجاز به ارائه، تولید، بازاریابی و فروش هر گونه کالای مشابهی که متضمن نوعی رقابت با عرضه کننده است، نمی‌باشد. این قبیل کارها متضمن رقابت است و به هیچ‌وجه موجه نیست.
می‌توان این بند را در قالب قراردادی جداگانه تحت عنوان «قرارداد عدم رقابت» هم تنظیم کرد.

5-قیمت فروش مجدد
یکی از موراد مهمی که طرفین در خصوص آن باید توافقات لازم را انجام دهند و در بندی جداگانه از قرارداد توزیع غیر انحصاری ذکر گردد، قیمت فروش مجدد می باشدد.
توزیع کننده قرارداد توزیع غیرانحصاری در قیمت‌گذاری کالا برای فروش مجدد، آزادی عمل ندارد و باید از سیاست قیمت‌گذاری عرضه کننده پیروی کند، به نحوی که سبب خدشه دار شدن و یا صدمه به شهرت و اعتبار کالا نگردد.

۷-علائم تجاری
از جمله مواردی که ممکن است در آینده موجب حدوث اختلاف حقوقی میان طرفین قرارداد توزیع غیر انحصاری گردد، استفاده از علائم تجاری است.
توزیع کننده از علائم تجاری اعطا کننده استفاده خواهد کرد. اما این فقط به منظور شناساندن و تبلیغات درمورد کالاها در محدوده این قرارداد و صرفاً در جهت منافع عرضه کننده خواهد بود.
حق استفاده از علائم تجاری که به موجب این بند از قراردادهای توزیع اعم از توزیع غیرانحصاری و انحصاری پیش‌بینی شده به محض انقضا یا خاتمه قرارداد به هر نحو، برای نماینده منقضی خواهد شد. با این حال، خاتمه قرارداد باعث اسقاط حقوق توزیع کننده برای فروش کالایی که در انبار موجود دارد و دارای علائم تجاری عرضه کننده هست، نمی‌باشد.و …

کلام آخر: همانطور که ملاحظه کردید در قرارداد توزیع غیرانحصاری توجه به بعضی نکات بسیار کلیدی و حائز اهمیت است و در صورتی که به نحو صحیح تنظیم نشود می‌تواند عواقب حقوقی چه برای عرضه کننده و چه برای توزیع کننده داشته باشد.
به طور خلاصه، در یک قرارداد توزیع غیرانحصاری، شرکت صاحب محصول یا خدمت (تحویل‌دهنده) با یک شریک یا توزیع‌کننده (تحویل‌گیرنده) توافق می‌کند که تا یک مدت زمان مشخص، محصولات یا خدمات خود را در یک منطقه یا بازار خاص به فروش برساند. در قرارداد توزیع غیرانحصاری، ممکن است موارد زیر مورد توافق قرار گیرند:

1. منطقه توزیع: تعیین مشخصات جغرافیایی برای فعالیت توزیع، مثلاً کشورها یا مناطق خاص.
2. مدت زمان قرارداد: تعیین زمان محدودی که قرارداد اعتبار دارد. این مدت ممکن است تا چند سال باشد.
3. حقوق و تعهدات طرفین: شرایط دقیقی که هر یک از طرفین باید در حین اجرای قرارداد رعایت کنند، مثل حقوق فروش، تعهدات تبلیغاتی و حمایت فنی.
4. فسخ قرارداد: شرایطی که در صورت نقض توافقات یا شرایط، هر یک از طرفین می‌توانند از قرارداد منصرف شوند.
5. تضمین کیفیت: توافقات برای حفظ استانداردهای کیفیت محصولات یا خدمات ارائه شده توسط شرکت صاحب محصول. و…

قرارداد توزیع غیرانحصاری، به هر دو طرف امکان مشارکت مؤثر در بازار را می‌دهد، اما نیازمند دقت و شفافیت در نگارش توافقات است.

شما می‌توانید ضمن آنکه از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دادگام استفاده کنید، از قراردادهای آماده که در سامانه دادگام بارگذاری شده و به طور کامل ریسک‌های طرفین را پوشش می‌دهد، استفاده نمایید.