هوش مصنوعی به عنوان یکی از بزرگترین پیشرفتهای فناوری دهههای اخیر، تحولات چشمگیری را در انواع شغلها به وجود آورده است که حوزه حقوق نیز از این تأثیرات مستثنی نمیباشد. در حالی که هوش مصنوعی در ابعاد مختلف به جامعه انسانی کمک میکند و در زمینههایی مانند صنعت، بهداشت، حمل و نقل، آموزش و… اثرات مثبت چشمگیری دارد، این پیشرفتها در عین حال چالشها و سؤالات جدیدی نیز برای شغلها و حوزههای مختلف ایجاد کرده است. در این بین، حوزه حقوق و وکالت نیز به عنوان یکی از حوزههای حیاتی جامعه که مرتبط با حفظ حقوق و محافظت از منافع افراد و سازمانها میباشد، با تاثیرات احتمالی هوش مصنوعی روبه رو است. برای اشاره؛ تحلیل و اصلاح قراردادها، پيش بيني دعوي قضايي و پژوهشهاي حقوقي از جمله كاربرد هوش مصنوعی در حوزه حقوق مي باشند. با روند رو به رشد شركتها و حوزههاي قراردادي و تجاري و تحولات عظيمي كه شاهد هستيم، بيشتر از همه حضور هوش مصنوعی در تك تك عرصههاي زندگي، علوم و تكنولوژي حس میشود و رشته حقوق هم از قاعده فوق مستثني نیست.
در ادامه به برخی از خدمات حقوقی که توسط هوش مصنوعی ارائه میشوند خواهیم پرداخت:
1: تأثیر هوش مصنوعی بر قراردادها
انعقاد قراردادها در واقع نقطه شروع همكاري ميان طرفين است. پايبندي به قرارداد و رعايت شرايط و تعهدات توافق شده امري ضروري است؛ اما اين مسئله براي شركت ها و مؤسسات حقوقي بزرگ امري دشوار است. هوش مصنوعی در مؤسسات حقوقي اين فرصت را فراهم نموده است كه شركتهاي گوناگون، اطلاعات اصلي و ضروري كل قراردادهاي خود را به صورت شفاف و طبقه بندي شده در اختيار داشته باشند.
قراردادها مهمترين بخش معاملات تجاري و نظام اقتصادي هستند، اما پروسه مذاكرات طرفين و انعقاد قرارداد در برخی موارد بسيار طولاني و فرسايشي است. در بسياري از مواقع طولاني شدن روند مذاكرات، موجب تأخير در امضاي قرارداد ميشود و شركتها را در دستيابي به اهداف حقوقي-تجاري خود ناكام ميگرداند. همچنين در فرايند مذاکرات قراردادهاي بعضاً هزاران صفحه اي، مابين وكلاي طرفين، خطاهاي انساني زيادي رخ ميدهد و جزئيات بسياري مغفول ميماند. در حالي كه در يك قرارداد حرفه اي و اصولي، همه جزئيات مورد توجه قرار ميگيرند. در اين رابطه استارتاپهاي بسياري همچون و «Lawgeex» ،«Klarity» ،«Clearlaw» و «LexCheck» روي اين بخش از خدمات مؤسسات حقوقي كار مي كنند؛ اين مؤسسات فرايند نگارش قرارداد را مكانيزه ميكنند به نحوي كه در سيستمهاي طراحي شده توسط آنها، sample و قراردادهای نمونه وارد نرم افزار ميشوند و ذخيره ميگردند و پس از آن خود نرم افزار با تحليل قراردادهاي جديدي كه به آن داده مي شود، تعيين مي كند كه كدام بخش از قرارداد قابل قبول است و در كدام بخش آن ايراد و اشكال وجود دارد. لازم به ذکر است که هدف از طراحي چنين سامانههايي ابداً حذف نمودن وكلا و مشاوران حقوقي نيست؛ بلكه اين نرم افزار براي كمك به آنها طراحي ميشود تا از نتايج و تحليلهاي هوش مصنوعی در مؤسسات حقوقي استفاده نمايند و قرارداد نهايي را با كمترين ميزان خطا، تنظيم نمايند.
2: هوش مصنوعی و امور قضایی
برخي استارتاپها به دنبال طراحي سيستمي هستند كه ميتواند نتيجه پروندههاي معلق را پيش بيني نمايد. هر چقدر این پیشبینیها دقیقتر شود، بیشتر بر روی حرفه وکالت تأثیر میگذارند. استفاده از چنين سيستم هوش مصنوعی در مؤسسات حقوقي و شركتها، آنها را ياري ميدهد تا، از طرح دادخواهيهاي قضايي بيفايده پيشگيري نمايند، تسويه حساب سريع انجام دهند و نيز تعداد پروندههايي را كه بايد به دادگاه بروند، به حداقل برسانند. يكي ديگر از موارد استفاده از هوش مصنوعی مربوط به امر تأمين مالي دادخواهي است؛ روشي كه در آن شخص ثالث، هزينه دادرسي يك شاكي را پرداخت ميكند و در صورت موفقيت شاكي در پرونده مطروحه، سهمي از وجه مثبت آنرا دريافت ميكند. در سيستمهاي مربوط به اين امر، ابزارهايي براي تحليل و ارزيابي دقيق پروندهها و شناسايي هر چه بهتر پروندههاي ارزنده، طراحی میشود و برای نمونه میتوان گفت که «شرکت Legalist» يك استارتاپ فعال در اين زمينه است.
افزايش دقت اين پيش بينيها آثار قابل توجهي در نوع فعاليتها و نحوه ارائه خدمات حقوقي خواهد داشت. براي مثال شركتها و مؤسسات حقوقي و وكلا ترغيب ميشوند تا از اين سامانهها براي تعيين استراتژيهاي قضايي خود استفاده كنند و هر جا كه احتمال موفقيت كم است، از طرح دعوا پرهيز كنند و به سراغ مذاكره بروند و به اين ترتيب تعداد پروندههاي مطروحه خود را كاهش دهند. هوش مصنوعی از طریق تأمین مالی دعاوی حقوقی، سرمایه گذاران را قادر میسازد تا ارزیابیهای پیچیدهتر و مبتنی بر دادهها را توسعه دهند که در خصوص مواردی که ارزش حمایت دارند استفاده میشود. یکی از استارتاپهایی که کارهای بسیار جالبی در این زمنیه انجام می دهد «Legalist» است که در سابق به آن اشاره شد.
3: تحقیقات حقوقی به کمک هوش مصنوعی
تحقيقهاي حقوقي، حوزة ديگري است كه هوش مصنوعی در حال هموار كردن مسير آن است. پژوهشهاي حقوقي سنتي، بر پايه منابع كتابخانه اي يا مجموعه آراء صادرشده توسط محاكم، نگارش ميشوند. تحقیقات حقوقی از لحاظ تاریخی یک فرآیند دستی بوده است، بهطوری که دانشجویان حقوق و همکاران شرکتهای کوچک در جستجوی مقالات فیزیکی برای پیدا کردن سابقه مربوطه، موظف به جستجو میشدند. در سالهاي اخير و با پيشرفت هايي در عرصه رايانه، پژوهش هاي حقوقي تا حدودي به فضاي ديجيتالي مجهز شدند. اکنون وکلا عموماً با استفاده از برنامههای کامپیوتری همچون «LexisNexis» و «Westlaw» تحقیق میکنند. با اين حال اين ديجيتالي شدن براي پژوهشگر تنها امكان جستجوی بسيار ساده در پژوهش هاي گذشته را از طريق كليدواژه ها فراهم ميسازد. در چند سال گذشته موج جدیدی از استارتاپها به وجود آمده که به دنبال استفاده از پیشرفتهای (NLP) برای تحول تحقیقات حقوقی هستند؛ شركتهايي همچون «Casetext» و «ROSS Intelligence» در حال ساخت ابزارها و ایجاد بسترهای تحقيقاتي هستند كه درك پيچيدهتري از معناي حقيقي نظرات حقوقي دارند و محدود به كليدواژه ها نيستند. این بسترها فراتر از تطبیق دادن مکانیکی کلمات کلیدی هستند تا قوانین موجود را بهطور واقعی نشان دهند. مدلهای معنایی این بستر، آنها را قادر میسازد تا دیدگاههای ظریفی در مورد چگونگی ارتباط پروندههای مختلف با یکدیگر ارائه دهند. مدلها و برنامههايي همچون «Semantic Models» به پژوهشگران اين امکان را ميدهد كه در پروندههاي حقوقي به ظاهر متفاوت، شباهتهاي جالبي پيدا كنند. امروزه بيش از ٤٥٠٠ شركت حقوقي در ايالات متحده آمريكا از نرم افزار تهيه شده توسط « casetext» استفاده ميكنند.
4: تأثیر هوش مصنوعی بر وکالت و چالش جایگزینی آن
همانطور که میدانیم، یکی از چالشهایی که امروزه برای وکلا مطرح میباشد، این است که آیا هوش مصنوعی میتواند جایگزین وکلا شود؟ به بیان بهتر؛ آیا معرفی هوش مصنوعی در بخش قانونی، جایگزین وکیل و تحلیلگر حقوقی میشود، یا راه حلهای مبتنی بر هوش مصنوعی و بستر آن، کارایی و بهرهوری شرکتها و وکلا را افزایش میدهد؟
در پاسخ باید گفت که بخش حقوقی شاهد معرفی راهحلهای جدیدی است که در آن تکنولوژی؛ کارآیی وکلا، تحلیل قراردادها، نرمافزار جستجوی علائم تجاری، نرمافزارهای تحقیقات قانونی و بسیاری از موارد دیگر را افزایش داده است. با این حال، هیچ کدام از نرم افزارها یا برنامههای مبتنی بر هوش مصنوعی برای گرفتن شغل وکلا نمیباشد و تمام نرم افزارها و برنامههای مبتنی بر هوش مصنوعی، سعی در افزایش اعتبار تحقیق، دقت تحقیق و تحلیل آن را دارند. حرفه وکالت به شدت تحت تأثیر تجزیه و تحلیل، تصمیمگیری و نمایندگی است، به همین دلیل نمیتواند خودکار باشد. نرمافزارها و برنامههای مبتنی بر هوش مصنوعی میتوانند زمان و تلاش وکلا را به میزان قابل توجهی کاهش دهند و میتوانند به وکلا و شرکتها کمک کنند تا به مشتریان خود پیشنهادات معتبرتر و نتیجهبخشتری بدهند.
تاکنون، بسیاری از محققان در تلاش برای ارائه راهکارهایی برای جایگزینی وکیل توسط هوش مصنوعی بوده اند. اما این فرآیند با چالشهای زیادی روبرو است. برای مثال یکی از چالشهای اساسی در این حوزه، ایجاد یک سیستم قانونی است که بتواند با دقت و شفافیت یک وکیل حقیقی، به استفاده و کار با قوانین بپردازد، میباشد. یکی دیگر از چالشهای مهم، قابلیت اعتماد به هوش مصنوعی است. بسیاری از مردم هنوز با استفاده از این تکنولوژی در حوزه حقوقی راحت نیستند و فکر میکنند که این ممکن است به زیان آنها باشد. چالش بعدی این است که قوانین و مقررات حقوقی در هر کشوری متفاوت است و هوش مصنوعی باید بتواند با تمام این تفاوتها کنار بیاید. در نهایت، اینکه چگونه میتوان یک سیستم هوش مصنوعی را طوری طراحی کرد که بتواند به درستی از حقوق و دادخواهی افراد محافظت کند، یکی دیگر از چالشهای اصلی است.
در حقیقت، باید گفت که تکنولوژی هوش مصنوعی در حوزه وکالت به شدت پیشرفت کرده و نقش مهمی را در تغییر و بهبود فرآیندها و خدمات حقوقی ایفا میکند. این تکنولوژی میتواند در انجام وظایف متعددی کمک کند:
1: هوش مصنوعی قادر است به سرعت و با دقت قانونها و مقررات حقوقی را تجزیه و تحلیل کرده و اطلاعات مفیدی را استخراج نماید.
2: با قابلیت خواندن و تفسیر متنهای حقوقی، هوش مصنوعی میتواند به مراجعه به اسناد حقوقی و درک مفاهیم حقوقی کمک کرده و اطلاعات مورد نیاز را استخراج نماید.
3: الگوریتمهای یادگیری هوش مصنوعی، میتوانند بر اساس داده های موجود، نتایج محتمل دعاوی حقوقی را پیش بینی کنند و وکلا را در تصمیمگیریهایشان یاری کنند.
4: هوش مصنوعی میتواند به تحقیقات و مطالعات حقوقی سرعت بخشیده و زمان مورد نیاز برای جمع آوری اطلاعات را به حداقل برساند.
کلام آخر
هوش مصنوعی بدون شک توانمندیهای بسیاری در بهبود خدمات حقوقی و افزایش بهره وری دارد. اما همانطور که به طور صحیح بیان گردید، در مواجهه با زمینههای پیچیده و حساس، نیاز به تصمیم گیری و تفسیر انسانی ناپدید نمیشود. استفاده از هوش مصنوعی در حوزه حقوق باعث بهبود دسترسی به خدمات حقوقی، کاهش هزینه ها، و افزایش سرعت و دقت میشود، اما همچنان باید به چالشها و مسائل اخلاقی توجه داشت و سیاستها و قوانین مناسبی برای مدیریت این تکنولوژی ارائه شود. در ایران نیز، میتوان از هوش مصنوعی برای ارائه خدمات حقوقی به شهروندان استفاده کرد؛ بدین صورت که با تجهیز سامانههای حقوقی با الگوریتمهای هوش مصنوعی، میتوان به طراحی سیستمهایی برای ارائه مشاوره حقوقی، پیشبینی نتایج دعاوی و حداقل کردن ایرادات روی آورد. پس لازم است به هنگام تجهیز سامانهها و طراحی الگوریتم های هوش مصنوعی، با شخص متخصص در این زمینه مشورت صورت گیرد. در این راستا گروه حقوقی دادگام که متشکل از اعضای هیأت علمی دانشگاه و وکلای پایه یک دادگستری است، از جمله استارت آپهایی است که با نگاه به نیازهای روز جامعه که سرعت و دقت را طلب میکند، خدمات اینترنتی حقوقی را با تلفیق هوش مصنوعی و با استفاده از الگوریتم های آن، از جمله قراردادهای هوشمند، دادخواستهای آماده و سفارشی، شکوائیهها و همچنین امکان مشاوره آنلاین و تلفنی را برای عموم مردم در دسترس قرارداده است و به شما عزیزان در حوزه ارائه خدمات حقوقی کمک میکند.
