قرارداد کار

نیروی انسانی ارزشمندترین سرمایه نظام اقتصادی هر کشوری است؛ از این رو، جهت به خدمت گرفتن نیروی انسانی و مدیریت روابط کاری و حقوق و تعهدات طرفین، وضع قوانین آمره و دستوری در این خصوص لازم و ضروری است. معمولاً روابط استخدامی در دو نوع قالب پیمانکاری و قرارداد کار تنظیم می‌شوند؛ این دو نظام مرز باریکی با یکدیگر داشته و تشخیص اینکه رابطه استخدامی مزبور در کدام قالب می‌گنجد، از حیث قوانین و نظامات حاکم بر آن، اهمیت زیادی دارد.

قانون کار که در راستای حمایت از کارگران و جلوگیری از سواستفاده کارفرمایان وضع شده، در ماده 7 به تعریف قراردادکار می‌پردازد. مطابق این ماده، قرارداد کار، قراردادیست میان کارگر و کارفرما که کارگر در آن متعهد می‌شود در قبال دریافت حق السعی، امور مورد نظر کارفرما را انجام دهد؛ در مقابل کارفرما متعهد به پرداخت به موقع حق الزحمه اوست.

در نظام حقوقی کشور ما، قرارداد کار به سه نوع دائمی، موقت و کار معین تقسیم می‌شود که هریک از این قراردادها بر اساس  ساعت کاری در هفته، به قرارداد کار تمام موقت و  قرارداد کار پاره وقت قابل تقسیم است.

قرارداد کار دائمی همانطور که از نامش مشخص است، جهت استخدام دائمی تنظیم می‌شود. همچنین مطابق تبصره ۲ ماده ۷ قانون  کار، کارهایی که طبیعت آنها جنبه مستمر دارد، در صورتی که مدتی در قرارداد برای آن مشخص نشود، قرارداد کار دائمی محسوب می‌شود. در قرارداد کار دائم کارفرما نمی تواند رابطه کاری را یک جانبه خاتمه دهد مگر درصورت فوت کارگر، بازنشستگی، استعفای کارگر و …

یکی دیگر از انواع قرارداد کار، قرارداد کار معین است. درحقیقت این قرارداد، برای کار به خصوصی تنظیم می‌شود و حصول عمل و نتیجه اهمیت دارد و هنگامی که نتیجه حاصل شود، رابطه استخدامی خود به خود پایان می‌یابد.

اما یکی از رایجترین انواع قراردادهای کار، قرارداد کار موقت است. بدین توضیح که ماهیت برخی کارها به گونه ایست که برای آن مدت مشخصی از طرف کارفرما در نظر گرفته می‌شود. مثلا قرارداد به صورت یکساله یا شش ماهه تنظیم می‌شود و پس از گذشت آن مدت، رابطه استخدامی خاتمه یافته و درصورت تمایل می‌توانند به تمدید آن اقدام نمایند. توصیه می‌شود کارفرمایان، قراردادهای کار موقت را پیش از ختم آن تمدید نمایند؛ چرا که اگر مدت منقضی شود و کارگر برای حتی یک روز اضافه بر آن، فعالیت نماید، به معنی تمدید ضمنی دوره است و چنانچه این امر دو بار تکرار شود، قرارداد، دائم تلقی خواهد شد.

از نکات مهمی که باید در قرارداد کار تصریح شود، ساعات کار کارگر است. مطابق ماده ۵۱ قانون کار، مجموع ساعت کار کارگر نباید در هفته از ۴۴ ساعت بیشتر باشد. البته کارفرما و کارگر می‌توانند با توافق خود ساعت کاری را کمتر از آن در نظر بگیرند که در این صورت قرارداد کار از نوع  قرارداد کار پاره وقت تلقی خواهد شد.

یکی دیگر از موارد حائز اهمیت حاکم بر قرارداد کار، پرداخت حق بیمه کارگر است.

مطابق ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرمایان مکلفند بر اساس قانون تأمین اجتماعی، نسبت به بیمه کردن کارگران خود اقدام نمایند. هرگونه توافق بر خلاف این بند، وجاهت قانونی نداشته و کارفرما را از مسئولیت مبرا نمی‌کند. همچنین این حق بیمه مستقیما باید از جانب کارفرما به سازمان پرداخت شود و چنانچه کارفرما حق بیمه را به خود کارگر بپردازد، بازهم از مسئولیت معاف نیست.

یکی دیگر از قواعد آمره حاکم بر قانون کار که کارفرما مکلف به رعایت آن است، ماده ۳۵ قانون کار است. بر اساس این ماده حداقل حق السعی و دیگر مزایای کارگر مانند حق مسکن، حق عائله مندی، پایه سنوات و … که همه ساله توسط شورای عالی کار به تفکیک تعیین می‌شود، باید رعایت گردد و توافق بر خلاف آن معتبر نخواهد بود.

همچنین مطابق ماده ۱۱ قانون کار، طرفین می‌توانند مدتی را به عنوان دوره آزمایشی در قرارداد خود در نظر بگیرند. در طول مدت دوره آزمایشی، هریک از طرفین بدون نیاز به اطلاع قبلی و بدون پرداخت خسارتی، حق خاتمه بخشیدن به رابطه استخدامی را دارند. البته چنانچه این خاتمه از سوی کارفرما صورت گیرد، وی مکلف به پرداخت حقوق کامل دوره آزمایشی به کارگر است و چنانچه خاتمه از سوی کارگر باشد، کارگر فقط مستحق دریافت حق السعی مدتی است که فعالیت کرده. دقت شود که در دوره آزمایشی نیز باید حق بیمه کارگر از جانب کارفرما به سازمان تامین اجتماعی پرداخت شود.

درخصوص مرجع حل اختلاف میان کارگر و کارفرما، مطابق ماده ۱۵۷ قانون کار، اداره کار (هیات تشخیص و هیات حل اختلاف) در خصوص مواردی که در این قانون بیان شده، صلاحیت رسیدگی داشته و توافق برخلاف آن مانند شرط داوری، معتبر نخواهد بود.

همانطور که مشاهده شد،تنظیم قرارداد کار اهمیت زیادی دارد؛ زیرا قرارداد کار به عنوان یک توافق نامه رسمی بین کارفرما و کارگر، شرایط کاری، حقوق و تعهدات طرفین را تعیین می‌کند. همچنین با درج شرط محرمانگی اطلاعات و عدم رقابت در قرارداد کار می‌توان تاحد زیادی از اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری نمود. تنظیم قرارداد کار اصولی به ایجاد روابط کاری سالم، جلوگیری از ابهامات و چالش های حقوقی متعدد در آینده کمک می‌کند و حقوق و وظایف هر یک از طرفین را به وضوح مشخص می‌کند.

در ادامه به بیان برخی نکات مهم که در تنظیم قرارداد کار باید در نظر گرفته شود، می‌پردازیم:

نکات مهم در تنظیم قرارداد کار

1.عنوان شغلی و محل انجام کار

توصیه می‌شود در این بند از قرارداد کار شناسنامه شغلی کارگر که حاوی شرح دقیق وظایف اوست، ذکر یا پیوست شود.

همچنین درخصوص محل کار و تغییرات احتمالی آن، اضافه کاری و … توافقات لازم صورت گیرد؛ چرا که تغییر هریک از این موارد بدون رضایت کارگر موثر نخواهد بود.

2.ساعت کار، تعطیلات و مرخصی

همانطور که پیشتر گفته شد، بر اساس آنکه ساعت کاری کارگر در هفته ۴۴ ساعت یا کمتر باشد، قرارداد کار به دو نوع تمام وقت و پاره وقت تنظیم می شود.توصیه می شود ساعت کاری کارگر و نحوه تقسیم آن در روز، به جهت جلوگیری از چالش هایی که بعدا ممکن است کارفرما با ادره کار پیدا کند، مانند رعایت حداقل دستمزد، تصریح شود.

تعطیلات و مرخصی ها تابع قانون کار می‌باشد که در قرارداد یکساله میزان مرخصی استحقاقی کار با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا یک ماه است. تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین می‌شود.

3.حق السعی کارگر

توصیه می‌شود در این بند از قرارداد کار، به تفکیک حداقل حقوق پایه و هریک از مزایا و مبلغ اضافه اگر مد نظر است، ذکر شود؛ در غیر اینصورت اگر مبلغ به صورت کلی ذکر گردد، ممکن است مرجع حل اختلاف بعدا تمام مبلغ را به عنوان حقوق پایه لحاظ کند و از این جهت برای کارفرما مشکلاتی به بار آید.

4. تعهدات طرفین

در این بند از قرارداد کار هریک از تعهدات کارفرما و کارگر به تفکیک بیان می‌شود. برای مثال تعهد کارفرما به پرداخت به موقع حق السعی کارگر به همراه عیدی و حق سنوات، تعهد وی به پرداخت حق بیمه کارگر به سازمان تامین اجتماعی، پرداخت مالیات حقوق کارگر به سازمان امور مالیاتی و… ذکر می‌شود.

همچنین تعهدات کارگر نظیر رعایت کلیه تدابیر امنیتی و بهداشتی در حین کار، حسن معاشرت و رعایت اخلاق و شئونات اسلامی در محیط کار، رعایت مقررات مربوط به ساعات ورورد و خروج و خودداری از تاخیر و… در این بند مورد تصریح قرار می‌گیرد.

5.شروط قرارداد

موارد مورد توافق طرفین می‌تواند در قالب شروط ضمن عقد، در این قسمت از قرارداد کار ذکر شود. دقت داشته باشید که ذکر تعهد بدون در نظر گرفتن ضمانت برای اجرای آن، کاری بی فایده است و باید علاوه بر تعهدات، ضمانت اجرا نیز ذکر گردد.

شروطی مانند محرمانگی اطلاعات و عدم افشای آن به مدت دائم یا موقت، عدم رقابت از جانب کارگر، پیش بینی دوره آزمایشی، اخذ سفته یا چک تضمین از کارگر به جهت تضمین اجرای صحیح تعهدات، شرط داوری در خصوص موضوعاتی که خارج از صلاحیت اداره کار می‌باشد و…. در این بند از قرارداد به تفصیل ذکر خواهد شد.

کلام آخر:

کمک گرفتن از یک متخصص آگاه به مسائل حقوقی، به جهت دانش و تجربه کافی در این زمینه، حفاظت از حقوق طرفین با در نظر گرفتن ضمانت اجراهای درست، جلوگیری از ابهامات قراردادی و تطابق قرارداد با قوانین جاری، تا حد زیادی ریسک ها و چالش های حقوقی طرفین را پوشش می‌دهد و از اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری می‌کند. شما می‌توانید ضمن دریافت مشاوره حقوقی از دادگام، از قراردادهای کار آماده که در سامانه دادگام بارگذاری شده و به طور کامل ریسک‌های طرفین را پوشش می‌دهد، استفاده نمایید.