مرگ به عنوان یکی از پدیدههای طبیعی و اجتنابناپذیر زندگی انسانها، مسائل مختلفی چون نحوه تقسیم ماترک و مباحث مربوط به ارثبری را به دنبال خواهد داشت؛ تقسیم ماترک نیز خود مقدماتی دارد که مهمترین آنها اخذ گواهی انحصار وراثت میباشد. به موجب گواهی فوق کم و کیف ورثه یعنی تعداد و جنسیت آنها و میزان سهم ایشان از ارث مشخص میشود؛ لذا گواهی حصر وراثت نوعی تصدیق است که به شفافسازی چگونگی تقسیم آنچه که از متوفی برجای مانده است کمک میکند. در این راستا اعضای حرفهای گروه حقوقی دادگام در نگارش حاضر درصددند تا هر آنچه را که باید درباره گواهی حصر وراثت بدانید، در اختیار شما قرار دهند. بر این اساس، ابتدائا مقدماتی در خصوص ارث و تبیین واژگان مربوط به آن بیان میکنیم، سپس به ترتیب به چرایی ضرورت دریافت گواهی انحصار وراثت، انواع آن، ذینفعان صدور گواهی مذکور، مدارک مورد نیاز و مراجع صالح برای صدور گواهی فوق،و النهایه هزینههای صدور گواهی انحصار وراثت میپردازیم.
مطابق ماده ۸۶۱ قانون مدنی، افراد به موجب نسب و یا به موجب سبب میتوانند از فردی دیگر ارث ببرند. منظور از نسب، رابطه خونی افراد با یکدیگر است که در نهایت ژنتیک آنها را به هم پیوند میزند و منظور از سبب، روابط خویشاوندی است که پس از ازدواج برای زن و مرد حاصل میشود؛ بنابراین در مقام فهم ماده ۸۶۱ قانون مدنی، میتوان موجب ارث را یک چیز دانست و آن هم قرابت و نزدیکی است که خود به نسب و سبب تقسیم میشود. مقررات راجع به ارثبری در مواد ۸۶۱ تا ۹۵۵ قانون مدنی جمعآوری شده است و تشریح نحوه تقسیم ارث و جزئیات مربوط به آن از موضوع این نگارش خارج است؛ لذا پس از آشنایی مختصر با موجبات ارث که به تعبیر قانون مدنی نسب و سبب است، باید با یکی از مقدمات اساسی ارثبری که همان گواهی حصر وراثت است آشنا شویم؛ به همین مناسبت مراحل اخذ گواهی مذکور را گام به گام بررسی خواهیم کرد:
چرا گواهی حصر وراثت؟
به طور کلی آگاهی از فلسفه و چرایی هر موضوعی که به دنبال تشریح آن هستیم، کمک شایانی به فهم و درک ارزش بحث خواهد کرد، به همین مناسبت پیش از هر چیز باید به این پرسش پاسخ دهیم که اساسا چرا وراث یا به طور کاملتر ذینفعان باید نسبت به دریافت گواهی حصر وراثت اقدام نمایند؟ در باب اخذ گواهی حصر وراثت میتوان گفت اولین و مهمترین اقدام حقوقی هر ذینفع پس از مرگ فردی دیگر همین مساله است، زیرا هر گونه عمل حقوقی نسبت به ماترک، اعم از عقد و ایقاع، به جز در دست داشتن گواهی حصر وراثت میسر نخواهد بود؛ بارزترین مثالی که میتوان در مقام بیان اهمیت دریافت این گواهی بدان اشاره کرد، بحث انتقال ترکه است؛ انتقال ترکه در قالب عقود مختلفی قابل بررسی و واکاوی است، اما ذینفعان ابتدائا مکلفاند نسبت به ثبت دادخواست صدور گواهی حصر وراثت اقدام نمایند و سپس با در دست داشتن گواهی، مبادرت به انتقال اموالی که از متوفی بر جای مانده است نمایند. بنابراین اگر گواهی حصر وراثت نداشته باشیم، هر گونه اقدام نسبت به ماترک باطل و بلاثر خواهد بود. بنابر تفاسیر فوق، دریافت گواهی فوقالذکر یکی از ضروریترین مقدمات برای نقل و انتقال اموال متوفی است که ذینفعان در تقسیم ترکه باید نسبت به ثبت دادخواست آن اقدام نمایند.
برای مشاهده گواهی انحصار وراثت، کلیک کنید.
تفاوت گواهی حصر وراثت محدود و نامحدود چیست؟
گواهی حصر وراثت به دو گونه گواهی حصر وراثت محدود و نامحدود تقسیم میشود. مهمترین ملاک تفکیک گواهی حصر وراثت به محدود و نامحدود، ارزش ماترک متوفی است؛ مطابق بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ مورخ ۷/۷/۱۳۹۹ وزارت دادگستری، اگر ارزش آنچه که از متوفی به جا مانده است برابر ۵۰۰۰۰۰۰۰۰ریال یا کمتر از آن باشد، وراث باید برای گواهی حصر وراثت محدود اقدام نمایند و در غیر این صورت، یعنی زمانی که بهای اموال فرد درگذشته مازاد بر ۵۰۰۰۰۰۰۰۰ریال باشد گواهی حصر وراثت نامحدود صادر میشودو صدور این نوع از گواهی، نیازمند نشر آگهی است که مشتمل بر نام وراث و میزان سهم آنها از ارث میباشد و توسط شورای حل اختلاف در یکی از روزنامه کثیرالانتشار به چاپ میرسد تا اگر وارث دیگری نیز وجود دارد طی یک ماه مراتب را اعلام دارد. بنابراین فرایند و روند صدور اخذ گواهی حصر وراثت نامحدود نسبت به دریافت گواهی حصر وراثت محدود، پیچیدهتر و مستلزم صرف زمان بیشتری میباشد.
چه اشخاصی میتوانند نسبت به ثبت دادخواست صدور گواهی حصر وراثت اقدام کنند؟
با دانستن انواع گواهی انحصار وراثت، در این بخش باید بدانیم چه کسانی میتوانند نسبت به ثبت دادخواست برای اخذ گواهی انحصار وراثت اقدام کنند؛ به عبارت دیگر میخواهیم بدانیم چه اشخاصی ذینفع در تقسیم ترکه شناخته میشوند. به طور کلی وراث میتوانند نسبت به اخذ گواهی حصر وراثت اقدام کنند. مطابق مقررات قانون مدنی، وراث بر اساس میزان قرابتی که با فرد درگذشته دارند، به سه طبقه تقسیم میشوند؛ طبقه اول شامل پدر و مادر متوفی، فرزندان و در نبود آنها نوادگان متوفی، طبقه دوم شامل پدر و بزرگ و مادربزرگ متوفی و خواهر پ برادر متوفی و در نبود ایشان فرزندان آنها و طبقه سوم شامل عمه، عمو، پایی و خاله متوفی میباشد؛ همسر متوفی نیز در طول طبقات (در هر سه طبقه) ارث میبرد؛با این تفاسیر هر فردی که در یکی از این طبقات قرار داشته باشد و عندالاقتضا از ارث سهم ببرد، میتواند نسبت به ثبت دادخواست صدور این گواهی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مبادرت نماید. در تبیین دقیق واژه “ذینفع” باید اضافه کرد که علاوه بر وراث که ذینفعان قانونی تقسیم ترکه شناخته میشوند، سایر اشخاصی که به موجب وصیتنامه متوفی نسبت به اموال وی سهم میبرند نیز ذینفع در صدور گواهی حصر وراثت و بالتبع تقسیم ترکه محسوب میشوند و میتوانند دادخواست خود را مبنی بر اخذ گواهی حصر وراثت به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تسلیم دارند. لازم به ذکر است که در موارد تعدد وراث یا ذینفعان، نیازی به حضور همه آنان برای ثبت دادخواست نیست و وجود یک نفر از ایشان نیز کفایت خواهد کرد اما فرد مذکور الزاما بایستی در سامانه ثنا ثبتنام کرده باشد.
آیا گواهی انحصار وراثت، قابلیت اعتراض دارد؟
گواهی حصر وراثت همچنین بدون محدودیت زمانی قابل اعتراض توسط اشخاص ثالث میباشد، این مجوز بر مبنای سکوت مقنن و بهرهگیری از مقررات قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در أمور مدنی، در باب اعتراض شخص ثالث صادر شده است.
چه مدارکی برای اخذ گواهی حصر وراثت نیاز است؟
- فرم استشهادیه
این فرم مشتمل بر شهادت سه شخص در دفاتر اسناد رسمی است مبنی بر اینکه متقاضیان صدور گواهی حصر وراثت، وارثان منحصر متوفی میباشد.
- گواهی فوت شخص درگذشته
- اصل شناسنامه و کارت ملی وراث
- عقدنامه یا رونوشت آن در مثرد ازدواج دائم
- وصیتنامه، در صورتی که متوفی وصیتنامه داشته باشد.
کدام مرجع گواهی حصر وراثت را صادر میکند؟
برای دریافت گواهی حصر وراثت، مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی اولین گامیست که بایستی توسط ذینفعان برداشته شود، شما برای دریافت گواهی حصر وراثت باید با پرداخت ۲۰۰۰۰۰۰ریال به دفتر خدمات الکترونیک قضایی و در دست داشتن مدارکی که سابقا بیان شد، نسبت به ثبت دادخواست خود اقدام نمائید؛ اما باید دانست که مطابق بند۶ ماده ۱۲قانون شوراهای حل اختلاف مصوب سال ۱۴۰۲ مرجع صالح برای صدور گواهی انحصار وراثت شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی میباشد. جالب است بدانید که درخواست برای صدور گواهی فوق مدت ندارد و مدت اعتبار گواهی انحصار وراثت نامحدود است و منقضی نخواهد شد.
آیا انحصار وراثت، هزینه دارد؟
- ثبت دادخواست در دفتر خدمات الکترونیک قضایی، نیازمند پرداخت ۲۰۰۰۰۰۰ریال میباشد.
- دولت، در فرایند انحصار وراثت هزینهای دریافت نمیکند.
- نشر آگهی در خصوص گواهی انحصار وراثت به صورت نامحدود که توسط شورای حل اختلاف آخرین محل زندگی متوفی صادر میشود نیز رایگان است و هزینهای ندارد.
کلام آخر
بحث انحصار وراثت و صدور گواهی حصر وراثت، یکی از مبتلابهترین موضوعات روز جامعه به شمار میرود؛ پس از فوت افراد، ارثبری و نقل و انتقالات بعدی مستلزم دریافت گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف آخرین محل زندگی متوفی میباشد؛ به گونهای که بدون گواهی انحصار وراثت عملاً هیچ تغییری در عالم حقوق نسبت به ماترک اتفاق نمیافتد. صدور گواهی فوق بنابر محدود یا نامحدود بودن در عین یکسان بودن مدارک اعلامی، تشریفات خاص خود را دارد و همانطور که سابقاً بیان شد صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود مستلزم زمان بیشتری میباشد. در این راستا گروه حقوقی دادگام، متشکل از اعضای هیات علمی دانشگاه و وکلای پایه یک دادگستری در کنار شماست تا در صورت نیاز به اخذ گواهی انحصار وراثت، از تجارب و دقت کمنظیر ایشان استفاده نمائید و در مسیر حفظ امنیت و آرامش حقوقی خود گامی موثر بردارید.
