همانطور که میدانید، سرمایه شرکتهای تجاری از محل آورده شرکا تامین میشود. در شرکتهای سهامی، سرمایه شرکت به قطعات مساوی تقسیم میشود که به آن، سهم گفته میشود؛ سهم قسمتی از سرمایه شرکت سهامی است که مشخص کننده میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت است. کلمه سهم یا سهام، مخصوص شرکتهای سهامی و تعاونی بوده و در سایر شرکتها از عبارت سهم الشرکه استفاده میشود.
ممکن است سهامداران یک شرکت سهامی، تمایل به واگذاری تمام یا بخشی از سهام خود به دیگری داشته باشند.قبل از انتقال سهام لازم است به نکاتی مانند نوع شرکت سهامی و قواعد مربوطه آن در قانون تجارت، محدودیت های لحاظ شده در اساسنامه، نوع سهم و … توجه نمود، چراکه عدم رعایت قواعد مربوط به انتقال سهام، موجب بی اعتباری انتقال در برابر شرکت و اشخاص ثالث است؛ هرچند که این انتقال میان متعاملین صحیح و واجد اثر است.
به طور مثال در شرکتهای سهامی عام، اصل آزادی انتقال سهام را داریم. بدین معنا که سهامداران برای انتقال سهام، به غیر از رعایت شرایط اساسی صحت معاملات، هیچ محدودیتی نداشته و حتی اساسنامه هم نمیتواند برای انتقال محدودیتی قائل شود. اما در شرکتهای سهامی خاص، هرچند اصل بر آزادی انتقال سهام است، اما ممکن است محدودیت هایی جهت انتقال سهام، توسط اساسنامه پیش بینی شده باشد که در این صورت رعایت آن الزامی است.
همچنین باید توجه داشت که سهم انتقالی، از نوع سهام بانام است یا بی نام؛ سهم بانام، سهمی است که مالک آن مشخص و معلوم بوده و اطلاعات صاحب آن در دفتر ثبت شرکت، درج شده؛ انتقال چنین سهمی الزاماً باید در دفتر ثبت شرکت ثبت شود.در مقابل، سهم بی نام سهمی است که مالک آن مشخص نیست و به صورت سند وجه حامل تنظیم میشود. انتقال این نوع از سهام، نیاز به ثبت در دفتر ثبت شرکت نداشته و به صرف قبض و اقباض، صورت میگیرد.
با انتقال سهام، از این پس، منتقل الیه سهام دار شرکت محسوب میشود و تعهدات ناشی از سهم نیز متوجه اوست.
توصیه میشود قبل از اقدام به معامله جهت انتقال سهم، صورتهای مالی، گزارش بازرسان قانونی شرکت و به طور کلی عملکرد فعلی شرکت در بازار بررسی شود تا ضرری از این حیث متوجه هریک از طرفین نباشد، چرا که هر سهم دارای دو نوع ارزش است. ارزش اسمی و ارزش واقعی؛ ارزش اسمی، همان مبلغی که برای هر سهم در اساسنامه در نظر گرفته شده و ارزش واقعی، مبلغی است که سرمایه گذاران و بازار برای آن قائل هستند، که این مبلغ تابع مجموعه فعالیتها و عملکرد کلی شرکت در بازار است و ممکن است بیشتر از ارزش اسمی، کمتر یا حتی برابر باشد.
یکی از راهکارهای انتقال سهام، استفاده از ظرفیت ماده ۷۵۲ قانون مدنی است.مطابق این ماده، متعاملین میتوانند به صرف منعقد کردن قرارداهای خود ذیل عنوان صلح، خود را از احکام خاص برخی عقود معاف کنند.مثلا با قرارداد عنوان صلح بر عقد بیع، مانع ایجاد خیار تاخیر ثمن برای طرف اول شوند.
در صلح مانند هر معامله دیگری، طرفین باید واجد اهلیت و تصرف در مورد صلح باشند؛همچنین صلح همواره عقدی لازم بوده و حتی اگر در مقام عقود جایزه واقع شود، بازهم احکام عقد لازم در خصوص آن جاری است.مطابق با مواد ۴۵۶ و ۷۶۰ از قانون مدنی، در صلح مبتنی بر مغابنه، مانند صلح سهام شرکت های سهامی یا صلح سرقفلی، تمامی خیارات عمومی و مشترک حتی خیار غبن نیز راه دارد.
یکی از نکات مهم در خصوص عقد صلح سهام ، ثبت آن در دفتر اسناد رسمی و پرداخت مالیات مربوطه است؛ چنانچه صلح در دفتر اسناد رسمی ثبت نگردد، در هیچ یک از ادارات و محاکم قضایی پذیرفته نخواهد بود.همچنین مطابق با تبصره۱ ماده ۱۴۳ قانون مالیات های مستقیم، انتقال دهندگان سهام مکلفند، قبل از انتقال سهم، مالیات متعلقه را به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز نمایند.ادارات ثبت یا دفاتر اسناد رسمی نیز، هنگام ثبت انتقال سند، موظفند گواهی پرداخت مالیات متعلقه را اخذ و ضمیمه پرونده مربوط به انتقال سهام نمایند
انتقال سهام، هرچند در ظاهر امری ساده به حساب میآید، اما همانطور که پیشتر بیان شد، چنانچه افراد به نوع شرکت، سهام انتقالی و قواعد ناظر بر آنها تسلط نداشته باشند و بدون مشورت از یک شخص آگاه در این زمینه اقدام به انتقال سهام نمایند، بعدا چنین انتقالی که قواعد حقوقی در آن رعایت نشده، در برابر شرکت و اشخاص ثالث پذیرفته نخواهد بود.
در ادامه به بیان برخی نکات مهم در تنظیم قرارداد صلح سهام اشاره میکنیم:
نکات مهم در تنظیم قرارداد صلح سهام
1.موضوع
رکن اصلی هر قرارداد که شاکله آن را تعیین میکند، موضوع آن است.موضوع، مقدمه ایست بر آنچه که لازم است در متن قرارداد ذکر شود و به همین جهت باید جامع و مانع باشد و مشخص کند که این قرارداد به چه جهتی تنظیم شده و طرفین چه انتظاراتی از یکدیگر دارند. میتوان موضوع قرارداد صلح سهام را، انتقال تعداد مشخصی از سهام یک شرکت سهامی ( با ذکر نوع شرکت، شماره ثبت و شناسنامه ملی آن) که متعلق به مصالح بوده و مالکیت وی محرز است، به همراه تمام حقوق و امتیازات وابسته، به متصالح، در مقابل عوض تعیین شده دانست.
2.مبلغ
این بند از قرارداد، شامل مبلغ سهام مورد معامله میباشد که باید توسط متصالح به صاحب سهم پرداخت شود. در این بند باید مبلغ به ازای هر سهم مشخص شود و در نهایت با توجه به مجموع سهام انتقالی، عوض نهایی ذکر گردد.همچنین طرفین باید مشخص نمایند سهام انتقالی از چه نوعی بوده و مبلغ اسمی و واقعی نیز تصریح گردد.
هزینه های قرارداد مانند کسورات قانونی و هزینه ثبت در اداره ثبت شرکت ها نیز اصولا باید توسط مصالح پرداخت گردد، که البته میتوان با استفاده از سازوکار شروط ضمن عقد، خلاف آن را پیش بینی نمود.
بهتر است در این بند، ضمانتی جهت پرداخت عوض از جانب متصالح به مصالح در نظر گرفته شود تا بعداً از این حیث اختلافی نباشد.
3.ثبت سهام به نام متصالح در دفتر ثبت سهام شرکت
در این بند از قرارداد مصالح متعهد میشود تا در تاریخ مشخصی در دفتر اسناد رسمی توافق شده، حضور یابد و وکالت نامه ای به متصالح جهت ثبت انتقال در دفتر سهام و امضا به نیابت از مصالح، اعطا نماید.
بهتر است ضمانت اجرایی برای حضور مصالح، در تاریخ مقرر در دفتر اسناد رسمی، در نظر گرفته شود تا از این حیث بعداً اختلافی نباشد.
4.شروط قرارداد
موارد مورد توافق طرفین میتواند در قالب شروط ضمن عقد، در این قسمت از قرارداد ذکر شود. دقت داشته باشید که ذکر تعهد بدون در نظر گرفتن ضمانت برای اجرای آن، کاری بی فایده است و باید علاوه بر تعهدات، ضمانت اجرا نیز ذکر گردد.
از جمله شروطی که در این قسمت از قرارداد میتواند مورد اشاره قرار گیرد، عبارت است از:
1-4 به غیر از موارد مصرح در قرارداد، طرفین فی المجلس کلیه خیارات قانونی از جمله غبن ولو افحش، به غیر از خیار تدلیس را از خود سلب و اسقاط نمودند.
2-4 طرفین فی المجلس اقرار نمودند که سهام موضوع قرارداد مستحق اللغیر نبوده و چنانچه کلاً یا بعضاً مستحق اللغیر در آید، مصالح علاوه بر استرداد عوض دریافتی، مبلغ مشخصی را به عنوان خسارت به متصالح پرداخت خواهد نمود.
3-4 تا زمان پرداخت کامل مبلغ قرارداد از سوی متصالح، وی حق هیچگونه تصرف حقوقی در سهام موضوع قرارداد نخواهد داشت. همچنین مصالح نیز تا زمان اجرای کامل تعهدات خود، حق هیچگونه تصرف حقوقی در اموال دریافتی از متصالح را ندارد و درصورت تخلف، عمل حقوقی صورت گرفته باطل و بلااثر خواهد بود.
4-4 با توافق طرفین مقرر گردید مالیات نقل و انتقال سهام (فرضاً) بر عهده متصالح باشد.
و….
کلام آخر:
تنطیم قرارداد نقل و انتقال سهام، دارای پیچیدگی های خاصی است؛ از عنوان قرارداد گرفته تا شروط قراردادی، تعهدات طرفین و … انتقال سهام بدون در نظر گرفتن الزامات قانونی موجب بی اعتباری قرارداد در برابر شرکت و اشخاص ثالث خواهد بود که این امر چالشهای حقوقی فراوانی را برای متعاملین به دنبال دارد. همچنین درمواردی مشاهده شده است که انتقال اموال شرکت با انتقال سهام اشتباه گرفته شده و قرارداد با چالشهای جدی مواجه شده؛ لذا اهمیت انعقاد قرارداد با کیفیت همگام با رعایت اصول حقوقی، غیر قابل انکار است.
شما میتوانید ضمن دریافت مشاوره حقوقی از دادگام، از قراردادهای آماده که در سامانه دادگام بارگذاری شده و به طور کامل ریسکهای طرفین را پوشش میدهد، استفاده نمایید.
