قرارداد گودبرداری و حمل خاک

گودبرداری یکی از مراحل بسیار اساسی در فرآیند ساخت و ساز ساختمان‌ها است. این مرحله با توجه به آنکه به عنوان پایه‌ای برای اجرای ساختمان و ایجاد پایداری و استحکام در زمان‌های بعدی عمل می‌کند، اهمیت زیادی دارد.

گودبرداری به عنوان یک فاز حیاتی در فرآیند ساختمانی، اجازه می‌دهد تا زمین به طور مناسب پشتیبانی و استواری را برای ساختمان فراهم کند و در نتیجه، احتمال فروپاشی و خطرات مربوط به آن را کاهش می‌دهد.

گودبرداری امکان ایجاد زمینه‌سازی مناسب برای ساختمان را فراهم می‌کند. این فرآیند به صورت منظم و دقیق انجام شود تا مشکلات بعدی مانند عدم تراکم مناسب خاک، سیل و نفوذ آب را به وجود نیاورد.

همچنین گودبرداری به مهندسین و کارگران اجازه می‌دهد تا ابعاد و اندازه‌های صحیحی برای بنا تعیین کنند و به طور دقیق در مراحل بعدی ساختمان راهنمایی کنند.

علاوه بر آن، انجام گودبرداری به صورت صحیح و با رعایت استانداردهای ایمنی، امکان فراهم آوردن محیطی ایمن برای کارگران و تجهیزات ساختمانی را فراهم می‌کند.

بنابراین، می‌توان گفت که گودبرداری یکی از مراحل بسیار حیاتی و اساسی در فرآیند ساخت و ساز ساختمان‌ها است که اهمیت بسیار زیادی دارد و نقش بسیار مهمی در پایداری، استحکام و ایمنی ساختمان ایفا می‌کند. گودبرداری از جمله فعالیت‌های تخصصی در زمینه عملیات ژئوتکنیکی بوده و کوچکترین سهل انگاری در اجرای آن خطرات زیادی را در پی خواهد داشت؛ به همین جهت باید گودبرداری توسط یک پیمانکار متخصص صورت گیرد و کلیه تدابیر فنی و امنیتی مانند ایجاد سازه نگهبان جهت مهاربندی و کنترل امنیت ساختمان‌های مجاور، توسط وی لحاظ شود.

در اجرای گودبرداری افراد زیادی دخیل بوده و هریک مسئولیت‌های مخصوص خود را داشته و چنانچه هریک نسبت به انجام تعهدات خود قصور ورزند، خسارت های جانی و مالی زیادی ممکن است طی گودبرداری یا پس از آن ایجاد شود. به طور مثال کارفرما در گام اول موظف است مشخصات املاک مجاور را از شهرداری اخذ نموده و در اختیار طراح نقشه قرار دهد؛ طراح پس از ارزیابی اولیه ساختمان‌های مجاور، چک لیستی از خطرات احتمالی گودبرداری تهیه و به دنبال آن، یک نقشه اجرایی مناسب طراحی و در اختیار سازنده قرار می‌دهد و پس از آن سازنده بر اساس نقشه ها و با رعایت ضوابط و مقررات اقدام به گوبرداری می نماید.

به همین جهت، تنظیم یک قرارداد گودبرداری جهت پوشش ریسک‌های طرفین اهمیت زیادی دارد.

اما یک قرارداد  گودبرداری ساختمان باید مبتنی بر چه اصولی باشد؟

همانطور که می‌دانید، یکی از مهمترین بخش های زیربنایی در توسعه اقتصادی هر کشور، ساختمان سازی است. با پیشرفت روز افزون صنعت ساختمان سازی و اختلافات فراوانی که در اجرای تعهدات به وجود می‌آید، بهتر است اشخاص نسبت به نحوه تنظیم قراردادهای پیمانکاری و رعایت اصول حقوقی، توجه بیشتری نشان دهند؛ چراکه عدم رعایت اصول حقوقی در این دسته از قراردادها، باعث ایجاد وقفه در ساخت ساختمان و در نتیجه زیان های مالی زیادی برای طرفین می‌گردد.

در یک پروژه ساختمانی، کارفرما جهت اجرای پروژه و تکمیل آن، اقدام به انعقاد قرارداد با یک پیمانکار می‌نماید. بدین نحو که کارفرما تمام هزینه های لازم جهت ساخت (اعم از مصالح و نیروی انسانی) را در اختیار پیمانکار قرار می‌دهد تا وی مدیریت اجرای پروژه را عهده دار شده و متعهد به ساخت گردد. وی موظف است ساختمان را بر اساس شرایط و اوصاف تعیین شده در قرارداد و در مهلت مقرر به کارفرما تحویل دهد. پیمانکار در راستای اجرای تعهدات خود به ساخت، مسئولیت استخدام پیمانکاران فرعی(جزء) را نیز عهده دار می‌شود؛ پیمانکار فرعی یا جزء، اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که صاحب تخصص در انجام کارهای اجرایی مانند گودبرداری بوده و پیمانکار اصلی، اجرای بخشی از عملیات موضوع پیمان را به آن‌ها می‌سپارد. در یک تعریف ساده تر، یک پروژه ساختمانی ممکن است از نظر هزینه و نوع فعالیت‌ها، گستردگی زیادی داشته باشد؛ به همین دلیل پیمانکار اصلی، جهت صرفه جویی در هزینه و تحویل به موقع ساختمان، بخشی از کار را به افراد دیگر می‌سپارد. مشاغلی مانند گودبرداری، آرماتور بندی، گچ کاری، سیمان کاری، برق کشی، نصب و راه اندازی آسانسور و… می‌توانند ذیل پیمانکاران فرعی طبقه بندی شوند.

همانطور که پیش تر گفته شد، یکی از مراحل اولیه و اساسی ساخت هر سازه، گودبرداری است که در قالب قرارداد پیمانکاری تنظیم می‌شود. بر اساس قرارداد گودبرداری، شخص متخصص در زمینه گودبرداری (یا به عنوان پیمانکار اصلی در مقابل مالک ساختمان یا پیمانکار فرعی در مقابل پیمانکار اصلی)، مسئولیت اجرای عملیات گودبرداری ساختمان کارفرما را به نحو مطلوب و مورد توافق طرفین و در موعدد مقرر، بر عهده می‌گیرد.

گودبرداری مجموعه عملیات‌هایی است که طی آن، خاک برداری و حفاری جهت برداشتن سطح زمین مطابق با نقشه و دستور العمل ناظر در ابعاد و متراژ مشخص، انجام می‌شود. گودبرداری نوعی فعالیت ژئوتکنیکی محسوب می‌شود و اصلی‌ترین هدف از انجام آن، دست یابی به خاک سفت و بکر است؛ هرچند اهدافی مانند پایین آوردن مرکز ثقل سازه، قرارگیری فونداسیون سازه در محل امن،و… نیز می‌تواند به دنبال داشته باشد.

بر اساس پیمانکاری گودبرداری، اصلی‌ترین تعهد پیمانکار در مقابل کارفرما، اجرای مطلوب و مطابق استانداردهای کمی و کیفی و تحویل در مهلت مقرر است. در همین راستا پیمانکار باید در انتخاب کارگران خود، حسن توجه را داشته و همچنین از استخدام کارگران غیرقانونی، خودداری کند.در مقابل، کارفرما متعهد به پرداخت به موقع هزینه‌ها و مبالغ مذکور در قرارداد گودبرداری است. در این نوع از قراردادها معمولاً قسمتی از هزینه‌ها در ابتدای کار، بخش دیگر پس از پیشرفت درصد مشخصی از پروژه و بخش دیگر پس از اجرای نهایی گودبرداری و نظارت و تأیید کارفرما، پرداخت می‌شود. همچنین موظف است محل مورد نظر برای حضور پیمانکار و کارگران وی را از لحاظ امنیت کاری و شرایط محیطی، از جمله تأمین آب و برق، را تجهیز نموده و محلی برای استراحت کارگران پیمانکار، در نظر بگیرد. درصورتی که هر یک از این موارد با تأخیر مواجه شود، کارفرما به همان نسبت نمی‌تواند انتظار تحویل به موقع گودبرداری را از پیمانکار داشته باشد.

گودبرداری یک امر تخصصی بوده و درصورت اجرای غیراصولی در هر یک از مراحل آن، خسارات مالی و جانی زیادی ایجاد خواهد شد؛ علاوه بر آن ذات عملیات گودبرداری پر مخاطره بوده و ریسک‌های همچون، سقوط کاگران از ارتفاع، سقوط آوار و ریزش دیوار، برخورد به تاسیسات زیرزمینی، مسمومیت کارگران به دنبال تنفس گازهای سمی، کمبود اکسیژن و… به دنبال دارد.

بنابراین داشتن یک قرارداد گودبرداری اصولی با یک پیمانکار متخصص و در نظرگرفتن تمام نکات فنی و حقوقی، این ریسک‌ها و چالش‌های حقوقی را پوشش داده و خسارات احتمالی در آینده را به حداقل ممکن می‌رساند.

در ادامه به بیان برخی نکات مهم در تنظیم قرارداد گودبرداری می‌پردازیم:

نکات مهم در تنظیم قرارداد گودبرداری و حمل خاک

 1.موضوع

رکن اصلی هر قرارداد که شاکله آن را تعیین می‌کند، موضوع آن است.موضوع، مقدمه ایست بر آنچه که لازم است در متن قرارداد ذکر شود و به همین جهت باید جامع و مانع باشد و مشخص کند که این قرارداد برای چه کاری تنظیم شده و کارفرما چه انتظاراتی از پیمانکار دارد. می‌توان موضوع قرارداد گودبرداری را اجرای عملیات گودبرداری با متراژ مشخص  بر اساس نقشه پیوست و سایر ویژگی‌های مشخص شده در آن، بر روی قطعه زمین کارفرما (باذکر نشانی و پروانه ساختمان) دانست.

بهتر است به طور دقیق مشخص شود که گودبرداری شامل چه عملیات‌هایی از جانب پیمانکار است و هریک جداگانه مورد تصریح قرار گیرد؛ برای مثال خاک برداری، بارگیری، حمل و تخلیه خاک حاصل از گودبرداری، تامین نیروی انسانی و کلیه تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز، شیب بندی مناسب گود جهت هدایت آب‌های زیر زمینی، جداسازی خاک قابل مصرف و قابل فروش ناشی از گودبرداری و….

2.مدت قرارداد

اقتضای طبیعت فعالیت‌های مربوط به ساخت و ساز به گونه‌ای است که عامل زمان در آن  تاثیر و نقش بسزایی دارد. مدیریت باید به گونه‌ای باشد که پروژه در زمان تعیین شده به مرحله اجرا درآید و به موقع به پایان برسد. علاوه بر آن کارفرما می‌تواند در راستای اعمال حق نظارت خود خسارت تاخیر یا عدم انجام تعهد در مهلت مقرر را پیش بینی کند.معمولا اتمام فعالیت در این نوع از قراردادها، منوط به تاییدیه ناظر اجرا و کارفرماست.

بهتر است برای هر مرحله از عملیات گودبرداری، به طور جداگانه تعیین مدت و خسارت تأخیر در نظر گرفته شود.

3.حق الزحمه و نحوه تسویه حساب

نحوه تسویه حساب و پرداخت‌ها به پیمانکاران، الزاما به یک شکل نیست. گرچه عموماً بر اساس پیشرفت کار، است ولی ممکن است تسویه حساب بر اساس کارکرد روزانه، متر مربع، متر مکعب، مقطوع و … نیز باشد. بهتر است در قرارداد گودبرداری پرداخت به صورت علی الحساب (بر اساس پیشرفت کار) باشد و همچنین پس از اتمام کار و تأیید کمی و کیفی توسط ناظر اجرا، با محاسبه اضافات و کسورات، تسویه حساب نهایی صورت گیرد.

حق الزحمه پیمانکار با احتساب کسورات قانونی بوده و مسئولیت پرداخت کسورات قانونی بر عهده پیمانکار می‌باشد.

4.تعهدات طرفین

در این بند از قرارداد گودبرداری، تعهدات در نظر گرفته شده برای طرفین، ذکر می‌گردد. دقت داشته باشید که ذکر تعهد بدون در نظر گرفتن ضمانت برای اجرای آن، کاری بی فایده است و باید علاوه بر تعهدات، ضمانت اجرا نیز ذکر گردد. برای مثال:

1-4 تعهدات پیمانکار:

1-1-4 : مجهز کردن کارگران خود به تجهیزات ایمنی مانند کلاه چانه دار، کمربند ایمنی، لباس ضخیم، ماسک و… و همچنین اخذ پوشش بیمه ای مناسب برای مسئولیت خود در این خصوص.

2-1-4: تهیه کلیه وسایل و تجهیزات لازم و تأمین نیروی انسانی برای اجرای عملیات موضوع قرارداد.

3-1-4: پیمانکار متعهد است قبل از آغاز گودبرداری، پروانه ساختمان را به شهرداری ارائه و نسبت به اخذ مجوز حمل خاک از شهرداری اقدام نماید.

4-1-4: عدم امکان واگذاری موضوع پیمان به پیمانکار دیگر، به صورت جزئی-کلی و از هر طریقی اعم از مشارکت، صلح و…

4-1-5: مسئولیت بروز هرگونه خسارت مالی و جانی به ساختمان‌های اطراف بر عهده پیمانکار بوده و پیمانکار در این خصوص باید به اخذ پوشش بیمه مناسب اقدام نماید.

و….

2-4 تعهدات کارفرما:

1-2-4: تحویل محل اجرای عملیات به پیمانکار به همراه نقشه و مشخصات ساختمان که ضمیمه قرارداد است.

2-2-4: تأمین آب شرب یا غیرشرب کارگاهی، برق مورد نیاز و … بدون دریافت هزینه ای از پیمانکار..

3-2-4: پرداخت به موقع حق الزحمه پیمانکار در موعد مقرر با در نظر گرفتن خسارت در صورت تأخیر در اجرای این تعهد.

و…

5. ناظر اجرا

در قراردادهای پیمانکاری مانند گودبرداری، معمولاً شخصی به نام مهندس ناظر نیز حضور دارد. مهندس ناظر شخص حقیقی یا حقوقی است که به منظور نظارت بر عملیات پیمان، در چارچوب اختیارات از طرف کارفرما به پیمانکار معرفی می‌شود؛ پیمانکار موظف است پس از اتمام هر مرحله از عملیات، آن را به ناظر گزارش کند و شخص ناظر باید در مهلت مشخصی، در محل اجرای عملیات گودبرداری حاضر شده و نسبت به بازدید، تأیید و یا عدم تأیید مطابق استانداردهای تعریف شده در قرارداد اقدام نماید.

6.ضمانت حسن اجرا:

در پروژه های پیمانکاری مانند گودبرداری، در زمان انعقاد قرارداد، وثیقه ای مانند ضمانت نامه معتبر بانکی یا چک، بابت تضمین حسن اجرا از پیمانکار اخذ خواهد شد و مبلغ آن به صورت ضریبی از مبلغ کل پروژه و یا به صورت دقیق از سمت کارفرما تعیین می‌گردد.

در این صورت، چنانچه پیمانکار از انجام هریک از تعهدات خود، به دلیلی غیر از دلایل مندرج در قرارداد، امتناع کند یا به هر نحوی خسارتی به کارفرما وارد نماید، از محل این وثیقه، مبلغ خسارت‌ها وصول خواهد شد.

کلام آخر:

به علت فقدان قانون مدون در این خصوص، شاهد افزایش اختلافات در محاکم قضایی هستیم. اختلافات مطروحه اغلب ناشی از عدم وجود دانش حقوقی و عدم شفافیت مفاد قرارداد است؛ غالب اختلافات مواردی از قبیل عدم انجام عملیات موضوع پیمان از جانب پیمانکار، به کارگیری تجهیزات نامناسب، عدم رعایت ضوابط کمی-کیفی تعیین شده در عملیات و… می‌باشد. به دلیل آنکه نتیجه عمل پیمانکار گودبرداری به صورت مستقیم در ساختمان سازی و استحکام بنا موثر است و همچنین به دلیل وجود مخاطرات جانی و مالی در فعالیت‌های ساختمانی، اهمیت داشتن قرارداد شفاف و معتبر، غیرقابل انکار است.

لذا انعقاد قرارداد با کیفیت همگام با رعایت اصول حقوقی، می‌تواند اختلافات را تا حد ممکن کاهش دهد. شما می‌توانید ضمن دریافت مشاوره حقوقی از دادگام، از قراردادهای آماده که در سامانه دادگام بارگذاری شده و به طور کامل ریسک‌ های طرفین را پوشش می‌دهد، استفاده نمایید.