نمایندگی از امور رایج در بازار اقتصادی-تجاری کشور است.
هنگامی که تولید کننده یا ارائه دهنده خدمات میخواهد کالا یا خدمات خود را در مناطق دیگر عرضه کند، با شخص دیگری قرارداد نمایندگی امضا میکند تا نماینده از طرف اعطاکننده در محدوده معینی با اشخاص دیگر، مذاکره و یا از طرف اعطاکننده با آنها قرارداد منعقد کند.
یکی از مواردی که در جهت توسعه کسب و کار و گسترش بازار محصولات کاربرد دارد، همین قرارداد است.
برای مثال : در نظربگیریدیک کارگاه تولیدی پس از مواجهه با چالشهای مسیر تولید و فعالیت در بازار اقتصادی، به نقطهای از رونق رسیده که قصد گسترش کسب وکار خود را دارد و تمایل دارد از پتانسیل مشتریان موجود در شهرها و حتی کشورهای دیگر هم استفاده کند.
مسلماً فراهم کردن بازار فروش در نقاط دیگر کاری نیست که شخصاً از عهده آن بربیاید.
از آن طرف هم ایجاد شعب، هر چند یک راهحل مناسب جهت گسترش کسب و کار به نظر میآید، اما مسیر پرچالشی است که کوچکترین و مهمترین مشکل آن، مسائل مالی است.
در این موارد بهترین راه حل انعقاد قرارداد نمایندگی پخش یا فروش است.
نمایندگی رابطهایست میان دو شخص که بر اساس آن نماینده این توانایی را دارد که برموقعیت حقوقی اصیل در خصوص دیگران اثر بگذارد و در حوزههای معین با اشخاص ثالث مذاکره و یا حتی از جانب اعطا کننده، با آنها قرارداد منعقد کند. به بیان دیگر قرارداد نمایندگی تجارییک توافق نامه است که بین دو طرف، یک نماینده تجاری و یک شرکت یا تولید کننده، برای ارائه و فروش محصولات یا خدمات به بازار منطقهای خاص به امضاء میرسد. این قرارداد شامل جزئیات مانند شرایط فروش، حقوق و تعهدات هر طرف، شرایط انتقال مالکیت، محدودیتها و شرایط پایاننامه نمایندگی است.
داشتن قرارداد نمایندگی اهمیت زیادی در روابط تجاری دارد. این اهمیت به دلیل موارد زیر است:
- وضوح در روابط: قرارداد نمایندگی وضوح در شرایط و تعهدات هر طرف را افزایش میدهد و از ابهامها و اختلافات در آینده جلوگیری میکند.
- حقوق و تعهدات مشخص: با تعیین دقیق حقوق و تعهدات نماینده و تولید کننده، اطمینان حاصل میشود که هر طرف به عدالت دست یافته و تعهدات خود را انجام میدهد.
- محدودیتها و مسئولیتها: قرارداد به وضوح محدودیتها و مسئولیتهای هر طرف را تعیین میکند، که از اجتناب از تضارب و اشتباهات ناشی از عدم اطمینان جلوگیری میکند.
- پیشگیری از اختلافات: با تعیین شرایط پایاننامه و راهحلهای اختلافی در قرارداد، امکان پیشگیری از اختلافات و اختلافات طولانیمدت ایجاد میشود.
- حفاظت از حقوق مالکیت: در قرارداد نمایندگی، حقوق مالکیت محصولات و نحوه استفاده از نشان تجاری به وضوح تعیین میشود، که حفاظت از حقوق مالکیت فراهم میکند.
از این رو، قرارداد نمایندگی به عنوان یک ابزار حقوقی حیاتی در برقراری و حفظ روابط تجاری میان نماینده و تولید کننده یا شرکت فروش ایفا میکند.
نماینده تجاری به مفهوم حقوقی آن، توزیع کننده نیست. هرچند گاهی با تسامح این دو به جای یکدیگر به کار میروند. در واقع قرارداد توزیع، قرارداد کامل فروش هست که بر اساس آن، توزیع کننده کالاها را به اسم خودش میخرد و به هنگام بازفروش، هیچگونه ارتباط قراردادی میان خریدار دوم و تولید کننده ایجاد نمیشود.
در صورتیکه در قرارداد نمایندگی، نماینده طرف قرارداد شمرده نمیشود و رابطه قراردادی میان اصیل و خریدار برقرار میگردد.
بنابراین اگر تولید کننده بخواهد بر امور مشتریان خود و خفظ آنها نظارت و کنترل داشته باشد، بهتر است از نماینده تجاری بهره بگیرد تا توزیع کننده.
نمایندگی به دو نوع انحصاری و غیرانحصاری تقسیم میشود:
در نمایندگی انحصاری، اعطاکننده صرفاً با یکشخص در منطقه مورد نظر قرارداد منعقد میکند. حال آنکه در نمایندگی غیرانحصاری، با اشخاص متعددی جهت انجام امور نمایندگی اقدام به انعقاد قرارداد میکند.
نکته مهمی که در خصوص قراداد نمایندگی انحصاری باید مد نظر داشت، یکجانبه یا دو جانبه بودن آن است.
در نمایندگی انحصاری یک جانبه، مرجع اصلی متعهد میشود که نمایندگی را به شخص دیگری منتقل نکند در حالی که در نمایندگی انحصاری دو جانبه، علاوه بر تعهد مرجع اصلی، از جانب نماینده نیز تعهدی مبنی بر عدم فعالیت و فروش کالا و خدمات مشابه وجود دارد. یعنی آن نماینده تنها باید در خصوص منافع اعطاکننده کار کند و از فعالیت مشابهی که متضمن رقابت با اصیل باشد خودداری کند.
نحوه تنظیم قرارداد نمایندگی تجاری
۱- عنوان قراداد
بدون شک هر قراردادی عنوانی دارد. با توجه به موضوع و حیطه فعالیت اعطاءکننده نمایندگی، عنوان قراداد مشخص میشود. بعد از آن طرفین قراداد معرفی میشوند.
۲-منطقه و کالا
یکی از مهمترین ارکان این نوع قرادادها، همین بخش است.
در این بخش مسئولیت و محدوده اختیاراتی که از طرف اعطاکننده به نماینده محول میشود، در محدوده جغرافیایی مشخص به نماینده واگذار میشود.
نماینده ملزم است ضوابط و محدودیتهای ایجاد شده را رعایت و فعالیت خود را با اصیل هماهنگ کند.
برای مثال اگر نماینده قصد دارد کالاهای دیگری راهم به مجموعه نمایندگی خود اضافه کند، لازم است این درخواست را به اصیل برساند و با توافق وی، کالای جدید به نمایندگی اضافه میشود.
۳-حسن نیت و رفتار عادلانه
بطور کلی شرط اصلی در نمایندگی تجاری، عمل بر اساس حسن نیت و رفتار عادلانهاست تا برای هر دوطرف سود و منفعت داشته باشد. طرفین باید در اجرای تعهداتشان بر مبنای حسن نیت عمل نمایند.
۴-تعهدات طرفین
در این بخش، وظایف و تعداتی که بر عهده طرفین هست، مشخص میشود.
برای نمونه به چند مورد از این تعهدات اشاره میکنیم:
الف. نماینده تعهد میدهد که بهترین سعی خود را جهت توسعه فروش کالاها در منطقه، طبق دستورالعملهای منطقی اعطاکننده نمایندگی، به کار گرفته و با جدی تیک تاجر، مسئولیت منافع اعطاکننده را به عهده گیرد و از آن حمایت کند.
ب. نماینده نباید سفارشات خارج از منطقه را بپذیرد مگر آنکه از طرف مرجع اصلی مجوز داشته باشد.
ج. نماینده نمیتواند بدون داشتن مجوز قبلی کتبی، وجوهی را از مشتری دریافت کند.
درصورتی که نماینده دارای این مجوز باشد، باید وجوه دریافتی را در اسرع وقت برای اعطاکننده نمایندگی، حواله کند.
د. نماینده صرفاً سفارشات را از سوی مشتریان برای مرجع اصلی جذب میکند، درآخر تصمیم رد یا قبول سفارش با مرجع اصلی است. البته مرجع اصلی نمیتواند بدون دلیل موجه و منطقی سفارشات را رد کند. زیرا اینکار خلاف مقتضای حسن نیت و رفتار عادلانه هست.
5-تعهد عدم رقابت
یکی از نکات حائز اهمیت در این نوع قراداد، تعهد عدم رقابت است. نماینده بدون داشتن مجوز کتبی قبلی، اجازه ساخت، تولید، توزیع یا قبول نمایندگی را ندارد.
این قبیل کارها متضمن رقابت است و به هیچوجه موجه نیست.
البته ممکن است نماینده بخواهد در حوزههای مختلفی نمایندگی بپذیرد؛ در صورتیکه که مرجع اصلی از این امر مطلع باشد و نیز متضمن فعالیت رقابتی نباشد، منعی بر آن نیست.
میتوان این بند را در قالب قرادادی جداگانه تحت عنوان «قراداد عدم رقابت» هم تنظیم کرد.
۶-کارمزد نماینده
یکی از بهترن شیوههای درج مبلغ در قراداد، پرداخت کمیسونی است.
به عبارت دیگر نماینده در این حالت از محل درآمد حاصل از فروش هر محصول، درصدی را به عنوان کمیسیون برداشت میکند.
۷-علائم تجاری
نماینده از علائم تجاری اعطا کننده استفاده خواهد کرد. اما این فقط به منظور شناساندن و تبلیغات درمورد کالاها در محدوده این قراداد و صرفاً در جهت منافع اعطاکننده نمایندگی خواهد بود.
حق استفاده از علائم تجاری که به موجب این بند پیشبینی شده به محض انقضا یا خاتمه قراداد به هر نحو، برای نماینده منقضی خواهد شد.
و…
کلام آخر : همانطور که ملاحظه کردید در قرارداد نمایندگی توجه به بعضی نکات بسیار کلیدی و حائز اهمیت است و در صورتی که به نحو صحیح تنظیم نشود میتواند عواقب حقوقی چه برای نماینده و چه برای اعطاکننده داشته باشد.
به طور خلاصه، قرارداد نمایندگی تجاری به عنوان یک ابزار حقوقی برای برقراری روابط تجاری بین نماینده و تولید کننده یا شرکت فروش استفاده میشود. این قرارداد معمولاً شامل موارد زیر است:
- شرایط نمایندگی: توضیح شرایط وظایف و حقوق نماینده، مثل محدوده جغرافیایی فعالیت، میزان حقوق نماینده و شرایط پرداخت.
- شرایط فروش و توزیع: تفصیل شرایط مربوط به فروش محصولات یا خدمات، قیمتگذاری، شرایط پرداخت و هر گونه تخفیفیا امتیازی که به نماینده تعلق میگیرد.
- مدت زمان قرارداد: مدت زمانی که قرارداد اعتبار دارد و شرایط پایاننامه، تمدیدیا لغو آن.
- محدودیتها: هر محدودیت یا مقرراتی که نماینده باید رعایت کند، مثل محدودیت در فروش محصولات رقیبیا تبلیغات.
- مسئولیتها و تعهدات طرفین: تعیین وظایف و مسئولیتهای هر طرف در قرارداد.
به عنوان مثال، شرایط متفاوت برای نمایندگی تجاری محصولات الکترونیک نسبت به محصولات غذایی ممکن است و این موارد بسته به نوع کسب و کار قابل تنظیم هستند.
شما میتوانید ضمن آنکه از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دادگام استفاده کنید،از قراردادهای آماده که در سامانه دادگام بارگذاری شده نیز استفاده نمایید.
قرارداد آماده در حقیقت الگویی است که به صورت نوعی موراد حائز اهمیت در باب آن موضوع خاص و در اینجا مشخصا، قرارداد نمایندگی را مد نظر قرارداده و چالش های حقوقی که احتمال بروز آن در آینده میباشد را پوشش میدهد. هرچند این قرارداد آماده در چهارچوب موازین حقوقی و مطابق با نیاز نوعی طرفین تنظیم شده، اما به هرجهت ممکن طرفین ضمن رعایت چارچوب کلی، بنا به اقتضاء، برخی بند ها را تغییر داده، مواردی را حذف و یا حتی تعهدات جدیدی بر آن اضافه نمایند. این امر که طرفین مطابق با نیازهای خود قسمتهایی از قرارداد آماده را تغییر دهند، شخص سازی میگویند.
